Phúc lợi động vật nói chung hay phúc lợi động vật thủy sản nói riêng có ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế của các mô hình nuôi. Hiện nay, tại Trung quốc, phúc lợi của cá rô phi đang được quan tâm nhằm hướng tới ngành sản xuất cá rô phi bền vững. Phúc lợi động vật hiểu nôm na là động vật có quyền được sống và bị giết thịt trong những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và không bị chịu đựng stress, sợ hãi, đau đớn. Khi chúng phải chịu đựng stress, đau đớn, sợ hãi, chúng sẽ bị bệnh tật hoặc sản sinh ra một số chất trong cơ thịt gây bất lợi cho sức khỏe con người và ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế khi thu hoạch và chế biến cá. Do đó, việc quan tâm đến phúc lợi động vật hiện đang được Trung Quốc đánh giá là một khâu then chốt để phát triển bền vững ngành nuôi cá rô phi. Người nuôi cần hiểu mình phải làm gì để nâng cao phúc lợi cho cá rô phi.
Vật nuôi dưới nước và động vật lưỡng cư phải được bảo đảm các điều kiện sau đây:
- Được sống trong môi trường nước phù hợp đối với từng loài. Nguồn nước cung cấp vào nơi nuôi thủy sản phải đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, được xử lý sạch mầm bệnh và động vật truyền bệnh trung gian. Nguồn nước thải từ nơi nuôi phải được xử lý đạt tiêu chuẩn quy định;
- Được cung cấp thức ăn đầy đủ và thích hợp cho từng loài, theo đúng quy trình kỹ thuật quy định. Thực hiện đúng chế độ xử lý, loại bỏ chất thải và vệ sinh, khử trùng dụng cụ chăn nuôi nhằm tránh lây nhiễm dịch bệnh từ nơi nuôi này sang nơi nuôi khác và từ bên ngoài vào nơi nuôi;
- Phải thực hiện việc giám sát các tiêu chuẩn môi trường, theo dõi dấu hiệu dịch bệnh theo tần suất và phương pháp quy định nhằm phát hiện và xử lý kịp thời dịch bệnh ngay từ khi mới phát sinh;
- Được phòng bệnh, chữa bệnh kịp thời.
Các nghiên cứu cho thấy vấn đề phúc lợi cá rô phi lớn nhất ở Trung Quốc liên quan đến ô nhiễm nguồn nước. Ví dụ, bệnh liên cầu khuẩn là một bệnh do vi khuẩn phổ biến rất khó kiểm soát. Nhiều nông dân thiếu kiến thức và thiếu đào tạo thích hợp để giải quyết những vấn đề như vậy, dẫn đến việc lạm dụng – và quá phụ thuộc vào – thuốc kháng sinh. Hơn nữa, thức ăn thường được quản lý và ghi chép kém, dẫn đến thức ăn không được tiêu thụ, bị bỏ lại trong nước. Thức ăn thừa, thuốc kháng sinh, dẫn đến sự phát triển của nhiều chất ô nhiễm và làm giảm chất lượng nước. Cá chắc chắn phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong môi trường độc hại này.Nông dân có thể mong đợi những lợi ích hữu hình nào từ việc cải thiện phúc lợi cá?Việc áp dụng các thực hành phúc lợi tốt sẽ cải thiện sức khỏe của cá, giúp giảm tỷ lệ tử vong và nâng cao chất lượng của sản phẩm cuối cùng. Chương trình đào tạo và kiến thức về phúc lợi động vật của Trung Quốc cung cấp cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người nuôi sử dụng các nguồn tài nguyên, bao gồm thức ăn và thuốc thú y, một cách hiệu quả và hiệu quả hơn. Nông dân cũng có thể tăng giá cá rô phi thông qua việc chứng minh chất lượng vượt trội của sản phẩm và điều kiện trang trại thân thiện với cá. Bên cạnh lợi ích kinh tế, nông dân cũng có thể kỳ vọng tinh thần làm việc của người lao động tốt hơn và các lợi ích về môi trường, chẳng hạn như chất lượng nước tốt hơn, ít sử dụng hóa chất độc hại. Trong số các hệ thống nuôi trồng thủy sản đa dạng của Trung Quốc, nuôi ao chiếm ưu thế cả nuôi trồng thủy sản nước ngọt và nuôi biển. Trong số các mối quan tâm về phúc lợi khác nhau liên quan đến nuôi trồng thủy sản ở Trung Quốc, việc giảm thiểu căng thẳng liên quan đến tỷ lệ dịch bệnh, chất lượng nước, thực hành giết mổ không phù hợp và tỷ lệ tử vong cao liên quan đến vận chuyển đều có thể có hiệu quả trong việc cải thiện cuộc sống của một số lượng lớn động vật. Đây là những lĩnh vực mà sức khỏe của cá và lợi ích tài chính của người nông dân phù hợp với nhau. Công việc phúc lợi động vật ở Trung Quốc đã trở thành một lĩnh vực ngày càng dễ tiếp cận trong những năm gần đây, đặc biệt thông qua việc phát triển các chương trình chứng nhận dành riêng cho loài và thông qua hoạt động của các tổ chức như Ủy ban Hợp tác Quốc tế về Phúc lợi Động vật (ICCAW). Điều này thể hiện một con đường đầy hứa hẹn để hợp tác với các nhà sản xuất quy mô lớn và vừa sẵn sàng dẫn đầu xu hướng mới này về trách nhiệm doanh nghiệp và nuôi trồng thủy sản bền vững.Các chỉ số phúc lợi là chìa khóa để nông dân biết được mình có tuân thủ phúc lợi cá không và để biết cá có thỏa mãn nhu cầu của chúng không. Các chỉ số phúc lợi là bất kỳ phép đo hoặc quan sát nào trong trang trại nuôi cá cung cấp thông tin về sự thỏa mãn nhu cầu của cá. Các chỉ số phúc lợi có thể là trực tiếp hoặc gián tiếpTất cả các tiêu chí đo lường phúc lợi đều dựa trên bằng chứng về sự THAY ĐỔI trong: tình trạng thể chất của cá (sức khỏe, tăng trưởng), tình trạng cá (thoải mái, khó chịu), hành vi tự nhiên (trốn, trú ẩn).
Các chỉ tiêu trực tiếp xác định trên cá :
– Khối lượng trung bình cá
– Chiều dài cá
– Sức khỏe của từng con cá
Các chỉ tiêu gián tiếp xác định đối với cá gồm:
– Oxy hòa tan trong nước
– Nhiệt độ nước
– pH
– Độ đục của nước
– Độ kiềm của nước
– Sự có mặt của địch hại
Chúng ta cần ghi chép cả mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài của cả các chỉ số trực tiếp và gián tiếp. Không nên chỉ ghi chép là nồng độ oxy trong nước thấp (chỉ báo môi trường) mà Chúng ta cần ghi lượng oxy thấp đến mức nào và kéo dài như vậy trong bao lâu.
Các chỉ số phúc lợi cá rô phi được phân loại theo bốn lĩnh vực. Trong thực tế, các chỉ số phúc lợi được sử dụng nhiều nhất có liên quan đến: Dinh dưỡng, sức khỏe, môi trường, hành vi của cá.
– Dinh dưỡng : Một trong sáu chỉ số dinh dưỡng mà chúng tôi chấm điểm là lượng thức ăn.
– Sức khỏe : Kiểm tra tình trạng mắt trong quá trình đánh giá sức khỏe Đây là một trong chín chỉ tiêu sức khỏe của cá rô phi cần chấm điểm.
- Môi trường – Cảm biến nước đa thông số hiển thị độ bão hòa oxy và nhiệt độ nước. Nhiệt độ và oxy là hai chỉ số môi trường trong số mười chỉ số cần chấm điểm.
- Hành vi – cá bơi gần bề mặt, một số nhảy trong khi cho ăn. Một trong ba chỉ số hành vi cần chấm điểm là hành vi bơi lội.
Các chỉ số phúc lợi cá mà người nuôi cần theo dõi trong suốt quá trình nuôi:
Các chỉ số này cần được theo dõi liên tục trong suốt quá trình nuôi để đảm bảo đạt chứng nhận trang trại tuân thủ phúc lợi động vật, cá đảm bảo an toàn thực phẩm, giá cá được bán cao hơn, mang lại lợi ích lâu dài cho nghề nuôi cá rô phi bền vững.
Tổng hợp bởi PGS.TS. Trần Thị Nắng Thu
English