Kinh tế tuần hoàn chuyển đổi xanh với ngành tôm

Mới đây ở thành phố Cần Thơ diễn ra hội thảo về vấn đề này và PGS.TS Nguyễn Hồng Quân (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn của Đại học Quốc gia TPHCM) có tham luận bàn sâu về ngành tôm, xin giới thiệu một số nội dung cơ bản.

Kinh tế tuần hoàn với 5 lĩnh vực xanh 

Trong kinh tế tuần hoàn để phát triển xanh, khái niệm kết thúc vòng đời được thay thế bằng việc giảm sử dụng, sử dụng lại, tái chế và phục hồi vật liệu trong quá trình sản xuất, phân bố và tiêu thụ sản phẩm. Kinh tế tuần hoàn góp phần xây dựng, chuyển đổi (hệ sinh thái) doanh nghiệp xanh thông qua các giải pháp triển khai CSR, ESG, net-Zero một cách hiệu quả. Có 5 lĩnh vực xanh: 

1/ Tài chính xanh: Gồm Tín dụng xanh, Trái phiếu xanh, Bảo hiểm xanh, Quỹ đầu tư xanh, Tín chỉ các-bon, Các sản phẩm tài chính khác.

2/ Thương mại xanh: Việt Nam đã và đang tham gia đàm phán, ký kết 17 hiệp định thương mại tự do, trong đó 3 hiệp định thế hệ mới. Các hiệp định này đã tác động mạnh mẽ tới sự phát triển của nền kinh tế và lĩnh vực xuất khẩu. Trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, Việt Nam đã xây dựng được 750 tiêu chuẩn hướng tới thúc đẩy tăng trưởng xanh.

3/ Cam kết xanh: Việt Nam cam kết theo những điều khoản cụ thể về bền vững, tiết kiệm năng lượng, khí hậu. Khi tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu, Việt Nam cũng phải chịu áp lực ngày càng tăng từ phía người mua trên toàn cầu nhằm giảm thải khí hiệu ứng nhà kính và dấu chân môi trường.

4/ Đầu tư xanh: Ước tính của Ngân hàng Thế giới, số tiền Việt Nam cần đến năm 2040 khi theo đuổi lộ trình phát triển kết hợp khả năng chống chịu và phát thải ròng bằng 0 là 368 tỷ USD. Tổng vốn đầu tư phát triển nguồn và lưới điện truyền tải giai đoạn 2021 – 2030 theo Quy hoạch điện VIII là 134,7 tỷ USD. Giá trị Kinh tế Xanh đạt được trong tổng GDP quốc gia vào năm 2050 theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh là 300 tỷ USD.

5/ Tiêu dùng xanh: 63% người tiêu dùng cân nhắc yếu tố phát triển bền vững của các thương hiệu khi ra quyết định mua hàng (Khảo sát của McKinsey, 2022). 

6/ Doanh nghiệp xanh: Những doanh nghiệp đáp ứng được các tiêu chuẩn toàn cầu có chiến lược và mô hình kinh doanh/sản xuất Xanh, Tuần hoàn, Thông minh gắn với các mục tiêu kinh tế, không/giảm phát thải, (hướng đến) net-Zero. Đồng thời có trách nhiệm (góp phần) bảo tồn, tái sinh và phát triển hệ sinh thái tự nhiên – xã hội.

Phát triển kinh tế tuần hoàn ngành tôm

Nhiều năm nay ĐBSCL đã phát triển mô hình nuôi tôm không phát thải, nuôi tôm sinh thái. Các mô hình đưa đến kết quả rất tốt. Nuôi tôm 3 giai đoạn:  Giai đoạn 1 ương mật độ 5000 con/m² trong 20 ngày, giai đoạn 2 nuôi mật độ 2.500 con/m² trong 30 ngày và giai đoạn 3 nuôi tăng trưởng với mật độ 60 con/m² trong 30 ngày; năng suất đạt khoảng 60 tấn/ha/vụ với tôm 26 con/kg; tính ra, FCR đạt 1,1. Một số nơi nuôi tôm và nuôi thêm các loài khác như cá rô phi, cá đối, rong men, rong câu đều đạt kết quả khá. 

Mô hình nuôi tôm sinh thái công nghệ Tomgoxy: Nuôi tôm thẻ thâm canh với tư duy “ao tôm là nồi phản ứng sinh học”, một khái niệm khoa học và công nghệ mới theo tiêu chuẩn mới. Gồm hai dãy ao nuôi tôm với bên cạnh là ao nuôi tảo, ao xử lý nước và ao nước sạch, hệ thống cung cấp ô xy, khu năng lượng mặt trời, đặc biệt có khu rừng đước đảm bảo giảm phát thải khoảng 120 tấn CO₂/ha.

Công nghệ chế biến phụ phẩm tôm phục vụ nuôi tôm, nuôi các loài thủy sản khác và xử lý môi trường nước, điển hình:

– Sản phẩm Peptide tôm: Protein được thủy phân sâu, giúp tăng tính dẫn dụ, ngon miệng, tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng cho thủy sản. Chức năng hỗ trợ đường ruột, có độ tiêu hóa cao, dẫn dụ và ngon miêng. Ứng dụng vào nuôi tôm thẻ và sú. 

– Sản phẩm Chitosan: Polymer tự nhiên, thân thiện và phân hủy sinh học, kháng khuẩn và là thành phần quan trọng của vỏ tôm. Chức năng kháng khuẩn, tăng sức đề kháng, hỗ trợ sức khỏe. Ứng dụng vào nuôi cá biển và cá nước ngọt. 

– Sản phẩm Astaxanthin: Một carotenoid tự nhiên có màu đỏ cam, được coi là vua của các chất chống oxy hóa. Chức năng chống stress ô xy hóa, cải thiện màu sắc, hỗ trợ miễn dịch. Ứng dụng vào nuôi cua, ếch, lươn, ba ba. 

– Sản phẩm Probiotics: Các vi sinh vật có lợi được sử dụng để cải thiện sức khỏe thủy sản và chất lượng môi trường nước. Chức năng phân giải hữu cơ, đối kháng vi sinh vật có hại, cải thiện môi trường. Ứng dụng trong xử lý môi trường nước.

Cần liên kết để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ

Kinh tế tuần hoàn là xu thế tất yếu của thế giới, vùng ĐBSCL có nhiều tiềm năng gắn với phát triển nuôi trồng thủy sản, nhất là ngành tôm. Để phát triển, cần quy hoạch kinh tế tuần hoàn liên vùng, liên ngành, liên lĩnh vực để thu hút đầu tư của các doanh nghiệp (lớn + SMEs), các nguồn tài chính xanh, và nhu cầu xã hội (sinh kế, sinh thái). Trong đó, vai trò khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, sự liên kết nhiều bên là hết sức quan trọng.

Tiếp tục phát triển các công nghệ chế biến, tạo các sản phẩm cấp cao hơn (thực phẩm, mỹ phẩm), đặc biệt gắn với ngành thủy sản. Hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp/khởi nghiệp các sản phẩm mới gắn với mô hình kinh tế tuần hoàn.

Lồng nghép kinh tế tuần hoàn vào các chương trình, kế hoạch tại địa phương nhằm thu hút và phát huy các nguồn lực khác nhau như chương trình nông thôn mới, chương trình OCOP, nông nghiệp hữu cơ, chuyển đổi nông nghiệp, tiêu dùng xanh, thích ứng biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính.